اگرچه آمار دقیقی در دست نیست، اما گمان می‌رود که بین ۳ تا ۶ میلیون مهاجر ایرانی در کشورهای مختلف دنیا زندگی می‌کنند.
آماری که اخیرا در رسانه‌های ایران به نقل از گزارش سازمان ملل منتشر شده مدعی است که ایرانیان خارج از کشور بالغ بر ۳ هزار میلیارد دلار سرمایه در دنیا دارند. سهم ایرانیان کانادا از این سرمایه عظیم مالی، بنا به ادعای این گزارش ۴۰۰ میلیارد دلار است.
بخش تکان‌دهنده این گزارش این است که علاوه بر این سرمایه مالی، درصد بالائی از مهاجران ایرانی دارای تحصیلات دانشگاهی هستند و از این لحاظ ایران رتبه اول را میان ۹۱ کشور دنیا دارد.
این گزارش به ما می‌گوید که ۵۰ درصد شاغلان مهاجر ایرانی مهارت سطح بالا دارند.
اخیرا معاون وزارت امور خارجه ایران گفته بود که در سال‌های اخیر حداقل ۴۰۰ هزار ایرانی در کانادا مقیم شده‌اند.
خلاصه‌ای از این گزارش رسانه‌های ایران به نقل از گزارش سازمان ملل را می‌خوانید.
ایرانیان بیشتر به چه کشورهایی مهاجرت می‌کنند و سرمایه ایرانیان مقیم خارج چقدر است؟
جایگاه هفتم بزرگسالانی که دوست دارند از کشور خود مهاجرت کنند به ایران تعلق گرفته است. ثروت ایرانیان خارج از کشور نیز مبلغ قابل توجهی است و بالغ بر 3 هزار میلیارد دلار می‌شود.
چه تعداد مهاجر ایرانی در کشورهای خارجی زندگی می‌کنند؟
آمارهای جهانی نشان می‌دهد که تعداد کل مهاجران ایرانی ساکن خارج از کشور در سال ۱۹۹۰ حدود ۶۹۱ هزار نفر بود.
این در حالی است که این آمار طی حدود ۳۰ سال اخیر افزایش پیدا کرده و به بیش از ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر رسیده است.
آمارهای دیگری نیز وجود دارند که براساس آنها تعداد مهاجران ایرانی بین ۵ تا ۶ میلیون نفر برآورد شده است.
آمارهای دپارتمان امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل حاکی از آن هستند که نسبت مهاجران ایرانی از کل مهاجران بین‌المللی در دهه ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ بالا رفته، سپس در دهه ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ پایین آمده و باز هم در سال‌های ۲۰۱۷ به این سو افزایش پیدا کرده است.
۷۰ درصد از ایرانیان به این ۵ کشور مهاجرت می‌کنند
ایرانیان بیشتر به کشورهای توسعه‌یافته و به‌خصوص کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه مهاجرت می‌کنند.
به‌طوری‌که، آمارها نشان می‌دهند بیشترین ایرانیان مهاجر یعنی بیشتر از ۷۰ درصد از آنها در کشورهای آمریکا، کانادا، آلمان، بریتانیا و سوئد سکونت دارند.
حدود یک میلیون نفر از ایرانیان مهاجر در آمریکا زندگی می‌کنند که بخش قابل توجهی از آنها، ایرانیان تحصیل‌کرده هستند.
آمارهای سالنامه مهاجرتی ایرانی هم نشان می‌دهد که ایرانیان مهاجر بیشتر در کشورهای امارات متحده عربی، ایالات متحده آمریکا، کانادا، آلمان، انگلستان، ترکیه، سوئد، استرالیا، کویت، هلند، قطر، فرانسه، نروژ، اتریش، دانمارک، ایتالیا، عراق، سوییس و بلژیک زندگی می‌کنند.
در سال ۲۰۱۹، تعداد یک میلیون و ۳۰۱ هزار و ۹۷۵ ایرانی به این کشورها مهاجرت کردند.
آمارهایی که نشان‌دهنده افزایش اقامت دائم ایرانیان در کشورهای اروپایی هستند
بر اساس آماری که سازمان ملل در سال ۲۰۱۹ منتشر کرده، بیشترین ایرانیان مهاجر اروپا در کشورهای آلمان، انگلیس، سوئد، هلند و فرانسه به سر می‌برند.
آمارهای مربوط به اجازه اقامت، تا حدودی متفاوت است. آمارهای سال ۲۰۱۸ حاکی از آن هستند که حدود ۷۳ هزار مهاجر ایرانی در کشور آلمان سکونت دارند.
از سوی دیگر، ایران در میان کشورهای غیر اتحادیه اروپا جزو ۱۰ کشور اولی قرار دارد که شهروندان آن به دلیل این که در آلمان دارای شغل هستند، می‌توانند از این کشور اقامت دائم بگیرند.
در زمینه دریافت اقامت از طریق خوداشتغالی و راه‌اندازی کسب‌وکار نیز، ایرانیان جزو ۱۰ کشور اول دنیا محسوب می‌شوند.
از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۸ تعداد شهروندان ایرانی که در اروپا اقامت بلندمدت گرفته‌اند، ۲۰ برابر شده و تعداد این افراد به بیش از ۸۴ هزار نفر می‌رسد.
ایران رتبه اول مهاجرت نخبگان را در میان ۹۱ کشور دنیا داراست
ایران یکی از کشورهای مهم در زمینه مهاجرت نخبگان محسوب می‌شود، چرا که براساس گزارش سال ۲۰۰۹ صندوق بین‌المللی پول، ایران رتبه اول مهاجرت نخبگان را در میان ۹۱ کشور دنیا به‌دست آورده است.
آمارهای داخلی نیز تاییدکننده میزان بالای مهاجرت نخبگان ایرانی هستند.
مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۹ آماری منتشر کرد که نشان می‌داد حدود ۶۰ هزار نخبه ایرانی به سایر کشورهای دنیا مهاجرت کرده بودند.
بیشتر این افراد، دارای رتبه‌های بالای دانشگاه‌ها و برندگان المپیادهای علمی بودند. به این ترتیب، می‌توان بخش قابل‌توجهی از مهاجرت ایرانیان را تحت عنوان مهاجرت سرمایه‌های انسانی یا فرار مغزها، دسته‌بندی کرد.
چه تعداد مهاجر ایرانی دارای تحصیلات دانشگاهی هستند؟
تعداد مهاجران ایرانی که دارای تحصیلات دانشگاهی هستند از حدود ۲۹۰ هزار در سال ۲۰۰۱ به ۴۷۱ هزار در سال ۲۰۱۰ رسیده، سپس در سال ۲۰۱۷ با افزایشی محسوس به ۶۰۰ هزار نفر افزایش پیدا کرده است.
همچنین، اطلاعات سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان‌ملل متحد نشان می‌دهد که در حال حاضر، حدود ۶۵ هزار دانشجوی ایرانی در سایر کشورهای دنیا اشتغال به تحصیل دارند.
افزایش تعداد متخصصان ایرانی در کشورهای حوزه OECD
برخی از آمارها حکایت از آن دارند که در میان کشورهای حوزه OECD (کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی)، اولین گروه شغلی در میان ایرانیان، متخصصان هستند.
در رابطه با این مساله در سالنامه مهاجرتی ایران چنین آمده است: «تعداد متخصصان در میان نیروی کار ایرانی در کشورهای حوزه OECD از ۲۵ درصد در سال۲۰۰۰ به ۲۹.۶ درصد در سال 2015 رسیده است که روندی افزایشی را نشان می‌دهد.
دومین فراوانی گروه شغلی ایرانیان در این کشورها، مربوط به حوزه ارائه خدمات و کارکنان فروش و بازاریابی است.
کمترین درصد ایرانیان در بازار کار کشورهای OECD نیز در حوزه کشاورزی و شیلات مشغول به کار بودند».بیشتر از ۴۰ درصد از مشاغلی که ایرانیان مهاجر در آنها فعالیت می‌کنند، جزو مشاغلی به حساب می‌آیند که نیازمند سطح مهارت متوسط هستند.
به‌طور کلی، ۹۶ درصد ایرانیان مهاجر دارای شغل‌هایی هستند که به مهارت متوسط و بالا نیاز دارد.
در همین رابطه در نیمه سپتامبر امسال ۲۰۲۰ محسن بهاروند معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت که در سال‌های اخیر حداقل ۴۰۰ هزار ایرانی در کانادا مقیم شده‌اند.
وی در این یادداشت که درباره مناسبات ایران و کانادا و چالش حادثه هواپیمای اوکراینی نوشته شده، با اشاره به اینکه در میان این هم‌وطنان افراد تحصیل‌کرده بسیار است، اذعان داشت: «ازدست‌دادن این سرمایه انسانی ناشی از قصور ما است و نمی‌توان این واقعیت را انکار کرد.
ما حداقل کاری که می‌توانستیم انجام دهیم، حفظ ارتباط هم‌وطنان‌مان با میهن، زادگاه و عزیزان‌شان در کشور بود.»
محبوب‌ترین کشورهایی که مقصد دانشجویان ایرانی هستند
دانشجویان ایرانی بیشتر به ۵ کشور آمریکا، ترکیه، آلمان، ایتالیا و کانادا مهاجرت می‌کنند. در میان این کشورها، آمریکا به مدت چهار دهه است که در جایگاه اول قرار دارد.
براساس آمارها، در سال ۲۰۱۸، تعداد ۱۲ هزار و ۱۴۲ دانشجوی ایرانی در آمریکا تحصیل می‌کردند.ترکیه در رتبه دوم کشورهای موردعلاقه دانشجویان ایرانی قرار دارد.
این کشور در سال ۲۰۱۷ پذیرای بیش از ۶ هزار دانشجوی ایرانی بوده است.دلایل این مساله را می‌توان در نزدیکی فرهنگی و لغو ویزا میان دو کشور، زبان ترکی و بورسیه‌های تحصیلی در دانشگاه‌های ترکیه جستجو کرد.
کشورهای آلمان و ایتالیا، هر یک با بیشتر از ۴ هزار دانشجو در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.
دانشجوهای ایرانی، این کشورها را به دلیل داشتن بورسیه‌های تحصیلی، هزینه‌های پایین زندگی، پیری جمعیت آنها و نیازشان به نیروی کار جوان انتخاب می‌کنند.کشور کانادا نیز دارای ۴ هزار دانشجوی ایرانی است.
ایرانیان مقیم خارج چه میزان سرمایه در خارج از کشور دارند؟
ایرانیان مهاجر دارای سرمایه قابل توجهی در دیگر کشورها هستند. به‌گونه‌ای که در سال ۲۰۰۰ جمع سرمایه ایرانیان مقیم خارج، ۱.۳ تریلیون دلار گزارش شده بود.همچنین، در همان سال، واحد مرکزی خبر ایران اعلام کرد که مجموع مبلغ سرمایه‌گذاری ایرانیان در آمریکا، چین و اروپا بالغ بر ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار می‌شود.
در سال ۲۰۰۶ نیز کارگران مهاجر ایرانی مجموعا بیش از ۲ میلیارد دلار درآمد کسب کرده بودند.
در رابطه با ایرانیان مهاجر می‌توان به آمارهای زیر اشاره کرد:
- ثروت ایرانیان خارج از کشور بالغ بر ۳ هزار میلیارد دلار می‌شود.
- ۷۰ درصد از مهاجران ایرانی در آمریکا، کانادا، آلمان، انگلستان و سوئد زندگی می‌کنند.۵۰
- درصد شاغلان مهاجر ایرانی مهارت سطح بالا دارند.
- ۶۰۰ هزار ایرانی ساکن خارج از کشور دارای تحصیلات دانشگاهی سطح بالا هستند.
- ایرانیان مقیم آمریکا ۲ هزار میلیارد دلار و ایرانیان مقیم کانادا ۴۰۰ میلیارد دلار ثروت دارند.
